Welke hoofdstel accessoires zijn er?

Een hoofdstel is niet compleet zonder accessoires. Sommige accessoires, zoals teugels en frontriem, behoren tot de basisuitrusting van een hoofdstel en moeten zeker worden aangeschaft. Elk extra onderdeel kan nuttig zijn voor verschillende doeleinden of dient gewoon als een extraatje. Je moet altijd rekening houden met de eisen en behoeften van je paard, want elk extra voorwerp kan een belemmering vormen en tegenwerken. Hier laten wij je kennismaken met hoofdstel accessoires – van frontriemen tot hulpteugels en voortuig tot hals- en neusbeschermers.

Geen hoofdstel zonder teugels

Het spreekt vanzelf dat teugels een integraal onderdeel zijn van een hoofdstel. Er zijn veel verschillende soorten teugels, die grotendeels afhangen van persoonlijke voorkeuren. Het gevoel, de soepelheid, het materiaal, de breedte en de lengte van de teugels spelen allemaal een belangrijke rol. De ruiter moet zich op zijn gemak voelen met de teugels om fijne en precieze hulpen te kunnen geven zonder blaren te krijgen in de ruimten tussen zijn vingers.

Er zijn teugels van leer, singelband, kunstleer of katoen, en met rubberen of siliconen nopjes voor een betere grip. Lederen hoofdstellen helpen beginners om een gevoel voor de lengte van de teugels te ontwikkelen, zodat de grip aan beide kanten gelijk is. Het helpt ook om te voorkomen dat de teugels door de vingers glippen. Veel teugelmodellen hebben martingaalstoppers die voorkomen dat de ringen van de martingaalvork blijven haken aan de teugelgespen van het bit en in de knoop raken. Teugels worden bevestigd aan de bitringen of, in het geval van bitloze hoofdstellen, aan de respectieve zijringen. Dit kan gebeuren door middel van veerkarabijnhaken of lederen gespen.

De lengte van de teugels moet worden aangepast aan de hoogte van het paard. Als de lengte van de teugels te kort is, zal de ruiter voorover kantelen en niet in de loodrechte houding blijven zitten. Evenzo kan het paard niet voldoende strekken in de voorwaarts-neerwaarts strekkende houding. Als de teugels daarentegen te lang zijn, kan de voet van de ruiter vast komen te zitten in het uiteinde van de teugels dat op de hals van het paard hangt. Of de ruiter reikt niet ver genoeg, zodat armen en handen naar achteren en naar boven worden getrokken om contact te maken met de teugels. Om de juiste teugellengte te bepalen, kan je de specificaties van de fabrikant raadplegen, die de teugellengte aanduiden naar gelang van de grootte van het paard (b.v. pony, warmbloed).

Naast gesloten teugels, die typisch zijn voor de klassieke rijkunst, zijn er in de westernsport ook split teugels. Dit zijn teugels die niet in het midden zijn samengevoegd en daarom als een zogenaamd hoofdstel worden vastgehouden. Meer informatie over westernaccessoires vind je in onze grote westerngids.

Het onderschatte accessoire: de frontriem

Een frontriem met glinsterende steentjes of gemaakt van glanzend lakleer kan het uiterlijk van een trenshoofdstel opfleuren. Het bandje over de ogen, dat de twee wangstukken verbindt, is veel meer dan alleen maar een mooi accessoire. Het heeft de belangrijke taak te voorkomen dat het kopstuk naar achteren glijdt, waardoor druk zou kunnen worden uitgeoefend op de gevoelige atlaswervel. Dit gebeurt vooral wanneer de neusriem te los is vastgegespt en de wangstukken omhoog komen wanneer het paard kauwt.

Tegelijkertijd mag de frontriem niet te strak zitten, anders trekt hij het kopstuk van achteren tegen de aanzet van de oren. Dit zou de oorspeekselklier afknijpen, het kaakgewricht blokkeren of het paard gewoon hoofdpijn bezorgen.

De juiste lengte van de frontriem is dus belangrijk. Zo meet je de juiste lengte van de frontriem:

• maak de frontriem aan één kant los en maak het paard los.
• plaats de riem rond het voorhoofd van het paard.
• het losse uiteinde van de frontriem moet naar de andere kant van het hoofdstel reiken zonder eraan te hoeven trekken.
• Kies bij twijfel een langere frontriem.

Een frontriem is niet absoluut noodzakelijk bij hendelbitten. Dit komt doordat de bakenstukken en bijgevolg het kopstuk naar beneden worden getrokken door het hefboomeffect van de lange bittongen. Dit betekent dat er geen gevaar bestaat dat het kopstuk wordt opgetild en naar achteren glijdt. Hetzelfde geldt voor bitloze hoofdstellen, die geen mondstuk hebben dat de bakstukken en de nek van het paard zou kunnen optillen wanneer het wordt afgekauwd.

De functie van de sperriem

De sperriem, ook wel kinriem genoemd, is een klein riempje dat voor het bit aan de Engelse of Zweedse neusriem wordt vastgegespt.

In de loop van zijn geschiedenis heeft de sperriem verschillende bestaansredenen gekend. Hoewel niet voldoende gedocumenteerd met beeldmateriaal, werd de sperriem tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikt om de grote verliezen aan paarden als gevolg van gebroken kaken tot een minimum te beperken. Slecht getrainde paarden vielen hard en snel en liepen fatale kaakbreuken op. Een stevig vastgegespte sperriem werd gebruikt om te voorkomen dat de paardenmond werd opengereten, waardoor de kaak werd gefixeerd. In de strijd, wanneer de ruiter niet oplette om een zachte hand te gebruiken, verminderde de strakke vergrendelingsriem ook het risico op verwondingen aan de paardenmond.

Tegenwoordig, nu ruiters aandacht besteden aan een gevoelige teugelverbinding en waarde hechten aan een gezonde en goede training van het paard, heeft de sperriem zijn oorspronkelijke doel verloren. Toch heeft het vandaag nog steeds zijn bestaansreden. Net als vroeger kan het voorkomen dat het paard zijn mond blokkeert als de teugels te sterk worden gebruikt – vandaar de naam. Dit komt ook het paard ten goede, omdat de kaak niet te zeer wordt gestrekt of het kaakgewricht te veel wordt belast.

Samengevat helpt de kinriem het paard om de kaak te ontspannen, wat de lossigheid kan bevorderen.

De sperriem moet los genoeg worden vastgegespt om extreme scheuring van de paardenmond te voorkomen, maar toch kauwen, ademhalen en slikken mogelijk te maken. Dit wordt bereikt door een correcte sluiting die het mogelijk maakt dat twee vingers tussen de band en de neusbrug (het botgedeelte) glijden. Het is het beste één hand onder de riem te steken wanneer je hem sluit, zodat je niet in de verleiding komt hem te strak vast te gespen.

Hulpteugels als ondersteuning bij het rijden en longeren

Hulpteugels zijn een accessoire van het hoofdstel dat op vele manieren kan worden gebruikt. Ofwel is het gebruik van hulpteugels voor trainingsdoeleinden voor het paard, waarbij de hoofd- en halshouding van het paard wordt beïnvloed. Hulpteugels kunnen ook een steun zijn voor beginners wanneer zij nog werken aan hun evenwichtige zit en zich niet kunnen concentreren op de hoofd- en halshouding van het paard. Het paard is ook naar voren toe beperkt.

Wij maken onderscheid tussen driehoeksteugels, bijzetteugels en slofteugels, die op verschillende manieren worden vastgegespt en dus ook verschillende doelen nastreven.

	Bijzetteugels	Driehoeksteugels	Slofteugels
Gespvorming	Twee individuele riemen vastgebonden aan singel en bit ring aan beide zijden; Moet horizontaal liggen wanneer het paard de juiste hoofdpositie aanneemt	De riem loopt van de singel door de voorpoten, vertakt zich in twee riemen, wordt door de bitringen gehaald en aan de zijkant van de singel vastgemaakt. Zijriemen moeten horizontaal zijn wanneer het paard in de juiste hoofdpositie staat	Twee riemen, kunnen worden vastgegespt als driehoekige teugels of een variatie van de bijzetteugel
Bestemd gebruik	Longeren, handwerk of beginnende ruiters die nog in zadeltraining zijn	Longeren, beginnende ruiters leren het paard van achter de teugels te benaderen	Oplossingsfase, voor beginnende ruiters, als hulpmiddel bij het longeren
Voordeel	Het paard is aan beide zijden ingelijst	Het paard kan zijn hoofd niet ongecontroleerd omhoog trekken, een voorwaarts-neerwaarts rek is mogelijk	Veelzijdig gebruik door verwisselbare gespen, even geschikt voor het trainen van de strekhouding als de rechtrichthouding, afhankelijk van de gespen.
Nadeel	Zelfs met correct vastgemaakt hoofdstel kan het paard zich niet voorwaarts-neerwaarts strekken, het kan opkrullen en op de voorhand vallen	Nauwelijks enige zijdelingse terughoudendheid	Nauwelijks zijdelingse beperking, paard kan achter de verticaal komen

Voortuig en martingaal

Voortuigen en martingalen worden hoofdzakelijk gebruikt in de springsport en de eventing. Het voortuig bestaat uit een borstplaat die met een 3- of 5-punts gesp aan het zadel wordt vastgemaakt. Dit voorkomt dat het zadel naar achteren glijdt, wat een groot voordeel is, vooral bij het springen.

De martingaalvork kan aan het voortuig worden bevestigd. De martingaal is een hulpteugel die de opwaartse beweging van het hoofd van het paard beperkt. Pas als het paard zich aan de hulpen naar boven wil onttrekken, slaat de martingaal aan. Daartoe moet de martingaalvork een lengte hebben die tot aan de beenkappen reikt. Wanneer het paard aan de hulpen staat, zakt de martingaalvork en oefent geen extra druk uit op de bitringen. Alleen wanneer de hals onnatuurlijk hoog wordt gestrekt, ontstaat er een knik in de teugelvoering en wordt er meer druk uitgeoefend op het mondstuk.

Soms wordt de martingaal gerekend tot de hulpteugels, omdat hij zeker de hulpen van de ruiter kan ondersteunen. Hij kan namelijk onvaste handbewegingen van de ruiter onderscheppen, waardoor de martingaal ook geschikt is voor ruiters met nog onvaste handen. Het is ook zeer paardvriendelijk, want het geeft het paard de vrijheid om zich voorwaarts-neerwaarts te strekken.

Zachte vulling van het hoofdstel met nek- en neuskussentjes

Ze zijn niet zomaar een pluche of zacht extraatje. Nek- en neuskussentjes van lamswol of teddyfleece kunnen een nuttig hoofdstel accessoire zijn voor gevoelige paarden. Lamswol en teddyfleece zorgen voor een betere drukverdeling en voorkomen zo drukpunten en schuren. Zachte voering niet alleen op hoofdstellen, maar ook op voortuig is verstandig om te hebben.

Lamswol heeft vele andere eigenschappen die het dragen van de hoofdstellen comfortabeler maken voor het paard. Waarom lamswol in de paardensport wordt gebruikt, lees je in onze gids over lamswol.

Naast de donzige vulling zijn er ook nekbeschermers met geïntegreerde keramische vezels. Deze weerkaatsen de lichaamswarmte van het paard en werken met warmte op de gevoelige hals en de omgeving. Op die manier kunnen deze nekbeschermers een ondersteunende werking hebben tijdens de fase waarin het paard loskomt en spanningen en blokkades in het kaakgewricht of de atlaswervel tegengaan. Een gedetailleerde uitleg over de werking van keramische vezels in textiel en waarvoor zij in de paardensport worden gebruikt, is te vinden in onze grote gids over therapie.