Hoe vind ik het juiste hoofdstel voor mijn paard?

Evenals het zadel behoort het hoofdstel tot de basisuitrusting van een paard. Het is een belangrijk communicatiemiddel tussen ruiter en paard, waarbij het gewicht van de ruiter en de dijhulpen het eerste en belangrijkste signaal moeten zijn. Signalen via de teugels en de mond van het paard moeten ondersteunend zijn.

In deze gids wijzen wij op het effect van de verschillende soorten hoofdstellen en laten wij zien hoe belangrijk het is dat een hoofdstel correct wordt vastgegespt.

Trens, hoofdstel en halster – een conceptueel onderscheid

De term „trens“ is de benaming voor het hoofdstel dat om het hoofd van het paard wordt gespannen en waarin het bit wordt vastgehouden. In de ruiterwereld wordt „trens“ vaak gebruikt om het mondstuk of het bit aan te duiden, en soms ook de combinatie van halster en bit.

Wanneer we het in deze gids over een trens hebben, bedoelen we eenvoudigheidshalve het halster, d.w.z. het hoofdstel zonder mondstuk.

De trens bestaat uit verschillende afzonderlijke delen of riemen, die ook op verschillende manieren worden samengevoegd. Dit resulteert in verschillende soorten trensen, die we in de volgende paragrafen nader zullen bekijken.

Hoe zit een hoofdstel in elkaar?

Gewoonlijk wordt een trens gemaakt van lederen riemen, omdat leder een natuurlijk materiaal is dat zeer slijtvast is en zelden allergische huidreacties veroorzaakt. Er zijn echter ook halsters van kunstleder, bijvoorbeeld van het robuuste maar gemakkelijk te onderhouden Sylka.

Ongeacht of het echt of kunstleder is, een hoofdstel moet regelmatig worden schoongemaakt en behandeld met een lederverzorgingsproduct. Om ervoor te zorgen dat elke riem de volledige verzorging krijgt, is het raadzaam het hoofdstel uit elkaar te halen. Om geen problemen te ondervinden bij het in elkaar zetten, hebben wij de structuur van een hoofdstel hier voor jou samengevat:

1. Kopstuk: Het kopstuk, ook wel halsstuk genoemd, loopt achter de oren en houdt het complete hoofdstel op zijn plaats. Het kopstuk mag niet tegen de oorwortels drukken, omdat zich daar de gevoelige oorspeekselklier en slijmbeurs bevinden en dit ook het kaakgewricht kan blokkeren. Zachte vulling wordt ook aanbevolen om drukpieken op het achterhoofdsbeen te vermijden. Hoe breder het halsstuk, hoe beter.

Structuur van een hoofdstelDownload

Dit komt omdat de druk beter verdeeld wordt, wat comfortabeler is voor het paard. De breedte van het kopstuk moet echter ook passen bij de vorm van het hoofd van het paard. Als het kopstuk breder is dan de hals zelf, kan het snel druk uitoefenen op de achterliggende wervels.

2. Frontriem: Zoals de naam al doet vermoeden, loopt de frontriem over het voorhoofd van het paard. Het dient niet alleen als blikvanger, maar voorkomt ook dat het hoofdstel naar achteren glijdt. Tegelijkertijd moet het niet te strak zitten, anders trekt het het kopstuk tegen de oren. De frontriem is meestal vervangbaar en wordt door paardeneigenaars vaak gebruikt om de outfit van hun paard wat op te leuken, bijvoorbeeld met strassteentjes bezette frontriemen.

3. Bakstukken: de twee zijdelingse bakstukken houden het bit vast. Idealiter lopen ze verticaal langs het hoofd van het paard, met voldoende afstand tot het oog van het paard en het jukbeen. Bij anatomische hoofdstellen kan het bakstuk verschillende richtingen hebben, om rond vlak liggende gezichtszenuwen te gaan.

4. Keelriem: De keelriem voorkomt dat het paard het hoofdstel gemakkelijk kan verwijderen. Het moet zo losjes worden vastgegespt dat het paard voldoende vrijheid heeft om te ademen en te slikken wanneer het leunt, maar de bakstukken mogen niet in het oog glijden.

5. Neusriem: De neusriem kan verschillende vormen en gespen hebben, afhankelijk van het type hoofdstel. Hij ligt rond de brug van de neus en wordt gesloten in de kinholte of bij de onderkaakvertakkingen. Het type neusriem bepaalt het type hoofdstel. Bij een Engelse of Engelse combinatie neusriem ligt de neusriem achter of onder het bit, terwijl deze bij een Hannoveraanse neusriem voor het bit wordt vastgegespt. Om het paard voldoende ruimte te geven om te kauwen, te ademen en te slikken, moeten twee geplaatste vingers onder de riem passen.

6. Sperriem: De sperriem is te vinden op de Engelse gecombineerde neusriem. Het kan het bit extra stabiliteit geven en de druk van de mond naar de neusbrug en de kinholte verdelen. Meer informatie over de sperriem vind je in de gids over hoofdstellen toebehoren.

Hoe past een hoofdstel goed?

Om te voorkomen dat het hoofdstel schade toebrengt aan botten, dunne huid of de gevoelige gezichtszenuwen, hebben alle onderdelen van het hoofdstel hun toegewezen plaats op het hoofd van het paard. Een niet goed vastgegespt halster die knelt, kan leiden tot rijvaardigheidsproblemen, een kromming in de hals of een scheefstand van het hoofd, waardoor de doorlaatbaarheid wordt belemmerd. Daarom past het hoofdstel correct als volgt:

• Er is ruimte voor twee vingers tussen de neusriem en het jukbeen.
• Twee vingers kunnen onder de neusriem op de brug van de neus worden geschoven. Het is ook mogelijk om een vinger volledig rond de neus te leiden eens onder de neusriem. Je kunt meer lezen over het aanpassen van de neusriem onder punt 10 van de FAQ.
• De sperriem mag niet flapperen, maar ook niet knellen. Het is het beste om een hand onder de sperriem te plaatsen bij het sluiten ervan. Je kunt meer lezen over de sperriem in de hoofdstel accessoires gids.
• De bakstukken moeten achter het jukbeen lopen. Zij mogen er ook niet voor liggen, anders kunnen zij in het oog glijden.
• De bakstukken zijn in lengte zo afgesteld dat het mondstuk rustig in de paardenmond ligt zonder in de mondhoeken vast te klemmen. Een ruwe gids is een vouw bij de mondhoek. Hoe je het bit correct in het hoofdstel legt, kun je lezen in de FAQ.
• De keelriem moet zo losjes worden vastgegespt dat een vuist tussen de bakken en de riem past. Op die manier trekt het niet in de wangen of de keel van het paard.
• Het frontriem moet losjes rond het voorhoofd passen. De standaardlengte voor warmbloedpaarden is 42 cm.

Soorten hoofdstellen – Welke hoofdstellen zijn er?

Hoofdstellen hebben dezelfde functie: het paard leiden en in bedwang houden. Niettemin zijn er thans een groot aantal variaties van rijhalsters, waarbij je op de details moet letten. Want hoewel zij één en dezelfde hoofdfunctie hebben, maken zij een verschil in de verdeling van de druk en dus ook in hun toepassingsgebied. Er zijn de volgende soorten snaffles:

• Engelse gecombineerde hoofdstellen
• Zweedse hoofdstellen
• Hannoveraanse hoofdstellen
• Mexicaanse hoofdstellen
• Anatomische hoofdstellen
• Bitloos hoofdstel

Meer informatie over western hoofdstellen vind je in onze uitgebreide gids over westernrijden.

Engelse gecombineerde hoofdstellen:

Het meest gebruikte halster is het Engels of Engels gecombineerd hoofdstel, omdat het geschikt is voor zowat elk type paardenhoofd, paardenkarakter en rijdiscipline. Het Engelse hoofdstel bestaat uit een neusriem die achter het bit loopt. Indien een extra sperriem aan de neusriem wordt vastgegespt, die voor het bit loopt, wordt het Engelse hoofdstel een Engelse gecombineerde hoofdstel.

De neusriem moet met twee vingers onder het jukbeen komen te rusten en mag er niet tegenaan stoten om open huid en afknelling van de aangezichtszenuw te voorkomen. Twee geplaatste vingers moeten onder zowel de neusriem als de sperriem passen.

De druk van een Engels hoofdstel wordt verdeeld door de trekkracht van de teugels, waardoor het paard zijn kaak iets opent, waardoor druk wordt uitgeoefend op de neusbrug – het paard zwicht. Hoe smaller de neusriem, hoe directer en preciezer de druk op de neusbrug en de kaak. Hoe breder de neusriem, hoe groter de drukverdeling.

De neusriem op zich geeft de kaak van het paard houvast en voorkomt dat de onderkaak op een woekerende manier heen en weer schuift. Als ook een sperriem wordt gebruikt, krijgt het mondstuk niet alleen meer stabiliteit. De druk wordt verder verdeeld over de kinholte en helpt het paard de kaak te ontspannen.

Zweeds hoofdstel en stang hoofdstel:

Een Zweeds hoofdstel is op dezelfde wijze geconstrueerd als een Engelse of gecombineerde hoofdstel en is verkrijgbaar met of zonder sperriem. De neusriem wordt echter onder de kaak gesloten door middel van een katrol. De actie en de sluiting zijn verder identiek aan die van de Engelse hoofdstel.

Bij het vastmaken moet bijzonder voorzichtig te werk worden gegaan, aangezien de katrol het effect van een katrolblok kan hebben en de neusriem gemakkelijk te strak kan worden vastgemaakt. Dit oefent een onaangename druk uit op de onderkaakvertakkingen, doet de kaakgewrichten kantelen en kan in het ergste geval zelfs belangrijke gezichtszenuwen beschadigen. Let bij het sluiten van het zweedse hoofdstel goed op de 2-vinger regel.

Een uitbreiding van het Zweedse hoofdstel is het stang hoofdstel. Deze heeft een tweede bakriem, zodat het hoofdstel en het stangbit kunnen worden bevestigd. Bijgevolg worden ook hier twee paar teugels gebruikt. Een stang hoofdstel wordt meestal bij de onderkaak gesloten met een katrol, zoals het Zweedse hoofdstel. Bovendien wordt een kinketting gebruikt om het hefboomeffect van de lange halen te beperken.

Hannoveraanse hoofdstellen:

In tegenstelling tot de reeds voorgestelde halsters heeft de Hannoveraanse neusriem slechts één neusriem, die een eenheid vormt met de kinriem en voor het bit wordt vastgegespt. Aangezien de neusriem vrij ver naar voren op de neusrug ligt en gemakkelijk op het blootliggende bot van de neuspunt kan drukken als hij niet correct wordt vastgegespt, is het van het grootste belang dat je op vier vingers let: Er moeten vier vingers tussen de neusgaten en de neusriem zitten.

Wanneer aan de teugels wordt getrokken, wordt de druk van de mond op het neusbeen en de kinholte overgebracht, waarbij de grootste drukpieken op de neus werken. Hierdoor is de neusriem scherper en preciezer dan een Engelse neusriem. Als hij echter verkeerd wordt vastgegespt, kan hij niet alleen de kauw- en ademhalingsactiviteit enorm beperken, maar in het ergste geval kan hij het neusbeen breken als de teugeldruk te hoog wordt.

De voordelen van de Hannoveraanse neusriem liggen vooral in de rustige positie van het bit, aangezien de neusriem de functie van een sperriem aanneemt. De kaak wordt gestabiliseerd, de zijdelingse verplaatsing van het kaakgewricht wordt tot een minimum beperkt en het bit komt niet klem te zitten tussen de mondhoek en de riem. De hulpen worden directer doorgegeven, daarom is een vaste ruiterhand noodzakelijk.

Dit type beugel is bijzonder geschikt voor paarden met een lange mondspleet. Het is eerder een belemmering voor paarden met een korte mondspleet, omdat de neusriem dan niet meer op de botte, stevige brug van de neus komt te rusten.

Mexicaanse hoofdstellen:

Het Mexicaans hoofdstel verschilt visueel van de reeds voorgestelde hoofdstellen. Hier kruisen twee bandjes elkaar over de neusbrug, worden met elkaar verbonden door een rozet en worden gesloten in de kingroef. Dit type gespen houdt de luchtwegen van het paard zo vrij mogelijk, wat de reden is waarom het Mexicaans hoofdstel zeer populair is in de springsport en eventing. Tegelijkertijd is hij niet zo scherp als een Engelse of Hannoveraanse hoofdstel. Hij heeft ook minder effect op de mondwerking dan bij andere neusbanden het geval is.

Gleichzeitig wirkt es nicht so scharf wie ein Englisches oder Hannoveranisches Reithalfter. Ebenso wird die Maultätigkeit weniger stark beeinflusst wie es bei den anderen Reithalftern der Fall ist.

Bij gebruik van de neusriem moet erop worden gelet dat deze losjes wordt vastgegespt. Anders zullen de bovenste riem of de verbindingsringen op het jukbeen drukken en drukpunten veroorzaken. Tegelijkertijd mag de rozet niet verschuiven en moet hij gecentreerd blijven op de neusbrug. Een voordeel van het Mexicaanse hoofdstel is de verschillende soorten bitten die kunnen worden gebruikt. Bitringen die anders in andere hoofdstellen verstrikt zouden raken, werken heel goed in combinatie met dit hoofdstel, zoals een dijbeenbit.

Innovatie: Anatomische hoofdstellen:

Hoofdstellen hebben de laatste jaren een lange weg afgelegd. Onderzoek en een kritische blik op de anatomie van het paardenhoofd hebben ertoe geleid dat herstellers hoofdstellen hebben ontwikkeld die belangrijke gezichtszenuwen van het paard uitsparen.

Bij veel van de anatomische hoofdstelmodellen zijn alle riemen met elkaar verbonden en kunnen niet worden gescheiden. De loop van de riemen laat belangrijke gezichtszenuwen weg, zodat er geen druk op wordt uitgeoefend wanneer het hoofdstel correct is aangebracht. Het wangstuk is schuin of niet-lineair, zodat het jukbeen wordt blootgelegd en het oog ook veel vrijheid heeft. Ook in het halsstuk zijn ruime uitsparingen aangebracht, zodat de druk noch op het achterhoofdsbeen, noch op de oorspeekselklier een hoogtepunt bereikt.

Ze lijken vaak op een Hannoveraans hoofdstel waarbij de kinriem voor het bit langs loopt. Er zijn echter ook anatomische hoofdstellen zonder „sluitriempje“ – deze lopen dan achter het bit.

Bitloos hoofdstel:

Last but not least is er de mogelijkheid om het paard zonder bit te hoofdstellen. Hier zijn de teugels via zijringen aan het hoofdstel verbonden. Dit betekent dat het paard niet wordt beïnvloed door het bit, maar door de hals, de kin en de brug van de neus, afhankelijk van hoe het hoofdstel is vastgegespt. Er zijn verschillende soorten bitloze hoofdstellen, die kunnen worden gekozen naar gelang het temperament en het karakter van het paard.

Welk bitloos hoofdstel geschikt is voor welk paard, en een gedetailleerde beschrijving van de effecten, vind je in onze gids voor bitloze hoofdstellen.

Hoe vind ik het juiste hoofdstel voor mijn paard?

De keuze van het juiste hoofdstel hangt enerzijds af van de rijdiscipline, of het nu Engels of Western is en of het gaat om springen, eventing of dressuur, en anderzijds van de individuele gevoeligheden van het paard.

Bij het springen en de eventing wordt een Mexicaans hoofdstel aanbevolen, omdat het paard dan vrij kan ademen. Hier zijn de steunmaatregelen echter niet zo duidelijk overdraagbaar.

Bij rijlessen waarbij een fijne en precieze communicatie tussen ruiter en paard noodzakelijk is, is een Engels of Hannoveraans hoofdstel de betere keuze. Evenzo, voor paarden die gemakkelijk kantelen in het kaakgewricht, is een neusriem die stabiliteit geeft de manier om te gaan.

Gevoelige paarden moeten zonder sperriem gereden worden. In dat geval wordt een Engels hoofdstel zonder extra riemen aanbevolen.

Voor paarden die zich in te veel riemen ingesnoerd voelen en bovendien een lange mondspleet hebben, is een Hannoveraans hoofdstel geschikt.

Een bitloos hoofdstel is geschikt voor paarden die bijvoorbeeld gebitsproblemen hebben, zeer gevoelige mondhoeken of slechts weinig ruimte tussen de lasten. Maar iedereen die zijn paard zonder bit wil berijden en een rustige, ervaren ruiterhand heeft, kan ook een bitloos hoofdstel gebruiken. Je kunt meer over dit onderwerp vinden in de gids over bitloos rijden.

Naast het juiste hoofdstel is natuurlijk ook de maat van de hoofdstel van belang. In onze FAQ over hoofdstellen en hoofdstel accessoires, hebben we een tabel samengesteld met richtwaarden die het makkelijker kunnen maken om het juiste hoofdstel maat te bepalen.